Saturday, 19 December 2015

Angkor is the world's largest ancient city




According to the University of Sydney in Australia, said that Angkor was the ancient city, a major in the world, ancient and an ancient city great for tourists of all nations visited as well, and the discovery was announced in the text of Sciences published by the magazine National Academy of Sciences (Proceedings of the National Academy of Sciences). The source revealed that the use of technology, a new name in English that Lai standards (LIDAR), a technology using a laser to track and scan down to the bottom of the land to the researchers found the exact size of the city of Angkor, which has in the past of the Khmer. The laser scans revealed aspects town has never been recorded before, the network connection between the castle, which is 1,200 years older. Aerial laser created the first detailed map of the whole view of the city, including a number of sites, roads and temples that had never known before.

Archaeologist Damian Evans of the University of Sydney captain Essay above, said no one has a map of the ancient city this detail before, so it's breaking secrets real that can be visible from the city, exactly like this, but it's exciting to see the evidence of human activity that still left scars under flooring woods yet after the city did not have access and covered by the jungle for centuries. Damian Evans, the leader of this research project, said that because of the use of LIDAR technology, and we have to know the exact size of the city of Angkor in early. Professor said, adding that since 1860, comes the study will explore the ancient capital was the culmination of a series, and the researchers found a series also many temples that beyond line in buried in the forest and there are mountains, some other researchers have not arrived. The whole city of Angkor structures such as roads, drainage systems use technology Lai University found that it may be great ancient city found in history.

Damian Evans said the archaeologist who has spent many years researching on the ground to draw a map of a 9 km which is the town of the region as a whole. But Lai showed larger towns so far are up to 35 square kilometers and has a population crowd than they used to believe in the past. Separating the real mystery is found that the downtown area has a multitude of the people living and plan the layout of the city is greater than previously thought in the past. See how much space we had previously overlooked influence our understanding of how these ancient cities were built.

The technology LiDAR is an advanced technology by the box of it comes carried with helicopters and firing laser down through the trees and the forest so far, ground and rays The test came up on the back, bringing with data de facto situation of the ground under the ground, and the tree is create a map three sizes (3D) details of the area. It is a useful tool for archaeologists because the laser can break through the thick trees and covers an area larger than the yellow pedestrian walking by analysts. Lai is used to navigate as well as other archaeological sites such as Stonehenge, UK. Reflection using laser cameras can make researchers aware of landscape plants and archaeological map of Angkor with high accuracy.

ស្ដាប់ព្រះធម៌, សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ភាគ ០១, Somdach Chuon Nath Part...



Samdech Sangha Raja Jhotañano Chuon Nath (Khmer: ជួន ណាត [cuən naːt]; 11 March 1883 – 25 September 1969) is the late Kana Mahanikaya Supreme Patriarch of Cambodia. Amongst his achievements is his effort in conservation of the Khmer language in the form of the Khmer dictionary. His protection of Khmer identity and history in the form of the national anthem, Nokor Reach and Savada Khmer are also amongst his contribution to the country
Conserving the Khmer language
Som Dech Nath was the head of a reformist movement in the Khmer Buddhist Sangha which developed a rationalist-scholastic model of Buddhism, rooted in linguistic studies of the Pali Canon. This new movement, known as Dhammayuttika Nikaya, influenced young Khmer monks in the early 20th century.[1] The new movement also cultivated Khmer-language identity and culture, giving rise to the notion of Cambodian nationalism.

Nath pushed for a series of innovations in the Khmer Sangha beginning in the early twentieth century: the use of print for sacred texts (rather than traditional methods of hand-inscribing palm-leaf manuscripts); a higher degree of expertise in Pali and Sanskrit studies among monks; a vision of orthodoxy based on teaching of Vinaya texts for both monks and lay-people; and modernization of teaching methods for Buddhist studies.

He also oversaw the translation of the entire Buddhist Pali canon into Khmer language; and the creation of the first modern Khmer language dictionary.[2]

The French set up its protectorate over Cambodia and intended to replace the Khmer language with its own through the so-called "pseudo-French intellectuals." This intention rallied many Cambodian scholars to the course of conserving the Khmer language; one such scholar was Nath. A son of farmers who later became a monk, Nath dedicated his life to upholding Buddhism and the conservation of Khmer language in the country that was highly influenced by French colonialism. He had an extensive knowledge of the Khmer language. He was probably the most famous and most knowledgeable monk Cambodia had ever had. A master in Buddha’s teaching, he was very well known around the Buddhism circle as well as very adept at languages. Throughout his life he encouraged the use of "Khmerization" in both public education and religions. What Nath meant by "Khmerization" was he wanted to derive new Khmer words from its ancestral roots, the Pali and Sanskrit languages. For example, when the train arrived first in Cambodia, there was no Khmer word for the train. Nath thus derived the word for train from Sanskrit and Pali word of Ayomoyo which means something that is made of metal. Together with the word Yana which means vehicle, came the Khmer word for train which we know today as Ayaksmeyana, pronounced Ayak-smey-yean.

However, Nath’s Khmerization was not overall accepted by all Khmers. Scholars such as Keng Vannsak who were pro-French did not find the kind of Khmer words derived from Pali and Sanskrit to be convenient. They revolutionized another kind of derivation which they want to adopt normalized French word into Khmer vocabulary. The only major change was to use Khmer alphabet to write the word rather than using the Roman alphabets used by the French. But despite opposition, Nath’s Khmerization succeeded. He was a member of the original committee granted royal order to compile a Khmer dictionary in 1915 and was credited as the founder of the dictionary as he pushed for and finally succeeded in printing the first edition of the current Khmer dictionary in 1938. In 1967, he was elevated to the rank of doctor.

Nath’s other contribution to Cambodia include the current national anthem, Nokor Reach, for which he composed both music and lyrics.[3] Nokor Reach was written to correspond to the motto of the nation, "Nation, Religion, King" as well as demonstrate the grandeur and the mighty past of the Khmer nation.

Tuesday, 15 December 2015

ប្រភព​កំណើត​និង​ប្រវតិ្ត​សិល្បៈ​ល្ខោន​បាសាក់​

សិល្បៈ​បុរាណ​ខ្មែរ​មាន​ច្រើន​ទម្រង់​ ក្នុង​នោះ​មាន​សិល្បៈ​ល្ខោន​បាសាក់​ផង​ដែរ​ ។ តើ​សិល្បៈ​ល្ខោន​បាសាក់​ មាន​ប្រភព​កំណើត​នៅ​ទីណា​ និង​មាន​ប្រវត្តិ​បែប​ណា​ ?​
តាម​ឯក​សារ​ទស្សនីយ​ភាព​ខ្មែរ​ ឱ្យ​ដឹង​ថា​ ល្ខោន​បាសាក់​បាន​យក​ឈ្មោះ​របស់​ខ្លួន​ពី​ទីកន្លែង​កំណើត​នៃ​ទម្រង់​សិល្បៈ​នេះ​រីក​ចម្រើន​ទៅ​ ពោល​គឺ​ល្ខោន​បាសាក់​មាន​ដើម​កំណើត​នៅ​ស្រុក​បាសាក់​ ខេត្ត​ឃ្លាំង​ ទល់​មុខ​ព្រះ​ត្រពាំង​ កម្ពុជា​ក្រោម​ ។​ ទឹក​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​នេះ​ ត្រូវ​ពួក​អាណា​និគម​បារាំង​ កាត់​ទៅ​ឱ្យ​វៀត​ណាម​ ថ្ងៃ​ទី​២១​ ខែ​ឧសភា​ ឆ្នាំ​១៩៤៩​ ឥឡូវ​ស្ថិត​នៅ​ «ភាគ​ខាង​ត្បូង​នៃ​សាធារណ​រដ្ឋ​សង្គម​និយម​វៀត​ណាម» ។ បាសាក់​ជា​ឈ្មោះ​ទន្លេ​មួយ​ដែល​ជា​ខ្នែង​មួយ​នៃ​ទន្លេ​មេគង្គ​ទាំង​បួន​ ដែល​ប្រសប់​គ្នា​នៅ​ភ្នំពេញ​ «ចតុម្មុខ​» ។​ ទន្លេ​នេះ​បាន​ហូរ​កាត់​ទៅ​ទិស​ខាង​ត្បូង​ចាក់​ទៅ​ក្នុង​ឈូង​សមុទ្រ​ចិន​ ហើយ​គឺ​នៅ​លើ​ដង​ទន្លេ​នេះ​ហើយ​ដែល​ជា​ទីតាំង​នៃ​ស្រុក​បាសាក់​ ខេត្ត​ឃ្លាំង​ ទល់​មុខ​ខេត្ត​ព្រះ​ត្រពាំង​ ដែល​ល្ខោន​បាសាក់​បាន​ចាប់​កំណើត​ឡើង​ ។​ តំបន់​នេះ​ក៏​ដូច​ជា​តំបន់​ដទៃ​ទៀត​ ដែល​មាន​ប្រជា​ជន​ខ្មែរ​រស់​នៅ​ច្រើន​ជា​តំបន់​មាន​អារ្យ​ធម៌​ និង​មាន​កេរ​ដំណែល​វប្បធម៌​ខ្មែរ​ពី​បុរាណ​ច្រើន​ដូច​ជា​ប្រាសាទ​ ស្រះ​បុរាណ​ វត្ត​អារាម​ តន្ត្រី​ច្រើន​វង់​ និង​ល្ខោន​ច្រើន​ប្រភេទ​ ដូច​ជា​យូកេរ្តិ៍​ និង​ល្ខោន​យក្ស​រាំ​ជាដើម​។​

តាម​ព័ត៌​មាន​ដែល​ក្រុម​អ្នក​ស្រាវ​ជ្រាវ​ទទួល​បាន​ ល្ខោន​បាសាក់​ ដែល​យើង​ស្គាល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ មាន​ប្រភព​ពី​ល្ខោន​ទ្រើង​ឃ្លោក​ ហើយ​បាន​រីក​ចម្រើន​ឡើង​ដោយ​ស្នាដៃ​បញ្ញ​វន្ត​មួយ​ក្រុម​ដែល​មាន​ចំណេះ​ដឹង​ជ្រៅ​ជ្រះ​ខាង​អក្សរ​សិល្បិ៍​ និង​សាសនា​ក្រោម​ការ​ដឹក​នាំ​របស់​អតីត​ចៅ​អធិការ​វត្ត​ខ្សាច់​កណ្តាល​ «បាសាក់​ព្រះ​ត្រពាំង» កម្ពុជា​ក្រោម​ ឈ្មោះ​លោក​គ្រូ​សួរ​​ ។​ ប្រវត្តិ​ជា​ហូរ​ហែ​នោះ​គឺ​ក្រោយ​ពី​ពេល​សឹក​មក​មាន​គោល​បំណង​ថែរក្សា​ ជំរុញ​លើក​តម្លៃ​វប្បធម៌​ជាតិ​របស់​ខ្លួន​ លោក​គ្រូ​ «សួរ» ក៏​បាន​ប្រមែ​ប្រមូល​អ្នក​សឹក​ពី​បួស​ «បណ្ឌិត» ដូច​គ្នា​ ព្រម​ដោយ​កូន​សិស្ស​ កូន​គុណ​ ពុទ្ធ​បរិស័ទ​ ផ្សេងៗ​ទៀត​ បង្កើត​ជា​ល្ខោន​មួយ​វង់​ ។​ ប៉ុន្តែ​ដោយ​កាល​នោះ​នៅ​មាន​កង្វះ​ខាត​ខាង​ផ្នែក​សម្ភារ​ និង​ឆាក​ល្ខោន​នេះ​ គេ​នាំ​គ្នា​សម្តែង​ដោយ​ផ្ទាល់​ដី​ ក្នុង​រោង​ដែល​សង់​ឡើង​ដោយ​ប្រក់​ ឬ​កាប់​មែក​ឈើ​យក​មក​គ្រប​ប្រហាក់​ប្រហែល​គ្នា​នឹង​ទ្រើង​ដែល​គេ​ដាំ​ឃ្លោក​ ទើប​អ្នក​ស្រុក​គេ​និយម​នាំ​គ្នា​ហៅ​ល្ខោន​នេះ​ថា​ «ល្ខោន​ទ្រើង​ឃ្លោក»​ ។​ ល្ខោន​ទ្រើង​ឃ្លោក​នេះ​ មាន​វត្ត​មាន​រហូត​ដល់​អំឡុង​ឆ្នាំ​១៩៥៣​ ឬ​ក៏​ក្រោយ​នោះ​បន្តិច​ផង​ នៅ​ជាយ​ក្រុង​ភ្នំពេញ​ និង​ជន​បទ​នានា​ ។​

អ្នក​ខ្លះ​និយម​ហៅ​ល្ខោន​ទ្រើង​ឃ្លោក​នេះ​ថា​ ជា​ «យូរ​កេរ្តិ៍» វិញ​ ។​ ពាក្យ​យូរ​កេរ្តិ៍​នេះ​ជា​ពាក្យ​ដ៏​មាន​តម្លៃ​សម្រាប់​បញ្ជាក់​ថា​ ទម្រង់​សិល្បៈ​នេះ​គឺ​ជា​មរតក​តាំង​ពី​យូរ​លង់​មក​ហើយ​របស់​ជន​ជាតិ​ខ្មែរ​យើង​ ។​ ឈ្មោះ​នេះ​ត្រូវ​បង​ប្អូន​ខ្មែរ​កម្ពុជា​ក្រោម​ប្រើ​ប្រាស់​រហូត​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​សម្រាប់​សម្គាល់​ទម្រង់​ល្ខោន​មួយ​ដែល​ខ្មែរ​នៅ​កម្ពុជា​យើង​សព្វ​ថ្ងៃ​និយម​ហៅ​ថា​ ល្ខោន​បាសាក់​ នេះ​ឯង​ ។​

ល្ខោន​ទ្រើង​ឃ្លោក​ បាន​ពង្រឹង​ប្រជា​ប្រិយ​ភាព​របស់​ខ្លួន​យ៉ាង​ឆាប់​រហ័ស​ ព្រោះ​អ្នក​សម្តែង​សុទ្ធ​តែ​ជា​អ្នក​ពូកែ​ខាង​អក្សរ​សិល្បិ៍​ ពូកែ​ប្រើ​ពាក្យ​សម្តី​ជា​កំណាព្យ​កាព្យ​ឃ្លោង​ ពូកែ​ការ​សម្តែង​ដោយ​ឥត​ព្រាង​ទុក​ ជា​ហេតុ​នាំ​ឱ្យ​ទស្សនិក​ជន​មាន​ការ​កោត​សរសើរ​ និង​ចូល​ចិត្ត​ក្រៃលែង​ ។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ ល្ខោន​នេះ​បាន​​ទៅ​ជា​កម្ម​វត្ថុ​នៃ​ការ​ប្រឡង​ប្រជែង​ជាមួយ​នឹង​ល្ខោន​ «កៃលឿង​វៀត​ណាម» ​ហើយ​ក៏​បាន​ជះ​ឥទ្ធិ​ពល​លើ​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក​ ។ ក្រោយ​មក​ក្នុង​ការ​ដែល​ជន​ជាតិ​ចិន​មួយ​ចំនួន​ធំ​ជា​អ្នក​ភៀស​ខ្លួន​ពី​សង្គ្រាម​នៅ​ស្រុក​ចិន​ ពិសេស​ក្នុង​រយៈ​ពេល​នៃ​ការ​បះ​បោរ​របស់​ពួក​ម៉ាន់​ជូ​ បាន​ហូរ​ច្រាល​មក​តាម​សមុទ្រ​ ហើយ​បាន​ចូល​មក​បោះ​ទីតាំង​នៅ​តំបន់​កូសាំង​ស៊ីន​ រស់​នៅ​លាយ​ឡំ​ជាមួយ​ប្រជា​ជន​ខ្មែរ​ និង​ប្រជា​ជន​វៀត​ណាម​ ។​

ក្នុង​ពេល​ដែល​ហូរ​ចុះ​មក​ ជន​ជាតិ​ចិន​ទាំង​នោះ​បាន​​នាំ​យក​ទំនៀម​ទម្លាប់​ប្រពៃណី​ និង​សិល្បៈ​ ផ្សេងៗ​ដូច​ជា​ «ល្ខោន​ហ៊ី» ជា​ដើម​មក​ជាមួយ​ផង​ ។​ ទាំង​ល្ខោន​ទ្រើង​ឃ្លោក​ខ្មែរ​ ទាំង​ល្ខោន​កៃលឿង​វៀត​ណាម​ ទាំង​ល្ខោន​ហ៊ី​ចិន​ បាន​ប្រឡង​ប្រជែង​ខំ​ប្រឹង​បញ្ចេញ​ឥទ្ធិ​ពល​ រៀងៗ​ខ្លួន​ដណ្តើម​យក​ប្រជា​ប្រិយ​ភាព​ស្រូប​យក​ចំណង់​ និង​ចំណូល​ចិត្ត​ទស្សនិក​ជន​ក្នុង​តំបន់​  នោះ ។​ ទីបំផុត​ល្ខោន​ហុីចិន​ បាន​ទទួល​ជោគ​ជ័យ​ដ៏​ធំ​ធេង​ ។​ ឃើញ​ហេតុ​ផល​យ៉ាង​នេះ​ ដើម្បី​ទាម​ទារ​ប្រជា​ប្រិយ​ភាព​ក្នុង​ចំណោម​ទស្សនិក​ជន​ចម្រុះ​ជាតិ​សាសន៍​នោះ​ អ្នក​ដឹក​នាំ​ល្ខោន​ទ្រើង​ឃ្លោក​ បាន​ចម្លង​យក​ចំណុច​ សំខាន់ៗ​ខ្លះ​ពី​ល្ខោន​ហុី​ចិន​ ដែល​ខ្លួន​យល់​ថា​ មាន​សារ​សំខាន់​សម្រាប់​ល្ខោន​ខ្លួន​ ។ ចាប់​ពី​ពេល​នោះ​មក​ល្ខោន​ទ្រើង​ឃ្លោក​បាន​ទទួល​ប្រជា​ប្រិយ​ដ៏​ធំ​ធេង​ក្នុង​តំបន់​កូសាំង​សុីន​ ព្រោះ​ពេល​នោះ​ទាំង​អ្នក​ដឹក​នាំ​វង់​ល្ខោន​ ទាំង​សិល្ប​ករ​ អ្នក​សម្តែង​មាន​ការ​ឆ្លាត​វាង​វៃ​ណាស់​ នៅ​ទីណា​ កន្លែង​ណា​ដែល​មាន​ប្រជា​ជន​ខ្មែរ​ជា​អ្នក​មើល​ ភាគ​ច្រើន​គេ​តាំង​នាំ​គ្នា​សម្តែង​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​សុទ្ធ​ កន្លែង​ណា​ដែល​មាន​ប្រជា​ជន​វៀត​ណាម​មើល​ច្រើន​ ការ​សម្តែង​តែង​ឆ្លូក​គ្នា​ជា​ពីរ​ភាសា​ គឺ​ខ្មែរ​ផង​ វៀត​ណាម​ផង​ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ​ កន្លែង​ណា​ដែល​មាន​ប្រជា​ជន​ចិន​មើល​ច្រើន​ គេ​តែង​និយាយ​ និង​ច្រៀង​ភាសា​ខ្មែរ​ផង​ និង​ភាសា​ចិន​ផង​ សម្រប​សម្រួល​ខ្លួន​ទៅ​តាម​លក្ខណៈ​ភូមិ​សាស្ត្រ​ទឹក​ដី​ និង​ប្រជា​ជន​នៅ​តាម​តំបន់​ ។​

ឯក​សារ​ដដែល​បញ្ជាក់​ថា​ ចំពោះ​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​ដែល​ល្ខោន​ទ្រើង​ឃ្លោក​ ឬ​យូរ​កេរ្តិ៍​ ជា​មរតក​ដែល​​បាន​ចាប់​កំណើត​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​ ហើយ​បាន​ត្រូវ​គេ​ប្តូរ​ឈ្មោះ​មក​ជា​ល្ខោន​បាសាក់​នៅ​កម្ពុជា​យើង​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ គឺ​មាន​ដំណើរ​រឿង​ដូច​ត​ទៅ​នេះ​ ៖

នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ឆ្នាំ​១៩២០​ មាន​​បង​ប្អូន​ពីរ​នាក់​ បង​ឈ្មោះ​លី​ កាញ់​ ប្អូន​ឈ្មោះ​លី​ សួន​ និង​មាន​​ដើម​កំណើត​កើត​ជា​នៅ​ស្រុក​បាសាក់​ ដែន​ដី​កម្ពុជា​ក្រោម​ ។ លី​ កាញ់​ ជា​បង​បាន​ចាក​ចេញ​ពី​ស្រុក​កំណើត​របស់​ខ្លួន​ដើម្បី​ទៅ​រស់​នៅ​ប្រទេស​បារាំង​ ។ ក្រោយ​មក​ដោយ​ការ​​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​រក​ទទួល​ទាន​មាន​បាន​ លី​ កាញ់​ ក៏​ក្លាយ​ជា​អ្នក​មាន​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ធន​ធាន​បង្គួរ​នៅ​ប្រទេស​បារាំង​ ។​

ថ្ងៃ​មួយ​ លី​ សួន​ ជា​ប្អូន​ផ្ញើ​សំបុត្រ​ទៅ​សួរ​សុខ​ទុក្ខ​ លី​ កាញ់​ ជា​បង​ ហើយ​ក៏​បាន​សុំ​ប្រាក់​មួយ​ចំនួន​ពី​បង​ ដើម្បី​ប្រកប​របរ​ជំនួញ​ជួញ​ដូរ​នៅ​ឯ​ស្រុក​កំណើត​របស់​ខ្លួន​ ។ លី​ កាញ់​ ក្នុង​ទឹក​ចិត្ត​អាណិត​ប្អូន​ ក្នុង​ទឹក​ចិត្ត​ស្រណោះ​ស្រណោក​ស្រុក​កំណើត​ជា​ទី​រឭក​របស់​ខ្លួន​ និង​ក្នុង​ស្មារតី​ចង់​ថែរក្សា​វប្បធម៌​ពណ៌​សម្បុរ​ជាតិ​របស់​ខ្លួន​ ដែល​ស្ថិត​ក្នុង​មជ្ឈ​ដ្ឋាន​ចម្រុះ​ជាតិ​សាសន៍​ឱ្យ​គង់​វង្ស​ ក៏​បាន​ផ្ញើ​ប្រាក់​មក​ឱ្យ​ លី​ សួន​ ជា​ប្អូន​ ហើយ​បាន​សរសេរ​សំបុត្រ​ប្រាប់​ថា​ «សុំ​ប្អូន​កុំ​ធ្វើ​ជំនួញ​ជួញ​ដូរ​អ្វី​ក្រៅ​ឱ្យ​សោះ​ លុយ​ដែល​បង​ផ្ញើ​ឱ្យ​នេះ​ សុំ​ប្អូន​គិត​យ៉ាង​ណា​ជួយ​ពង្រីក​ និង​ថែរក្សា​សិល្បៈ​យូរ​កេរ្តិ៍​ ដែល​មាន​កំណើត​នៅ​ឃ្លាំង​ នៅ​ព្រះ​ត្រពាំង​ ហើយ​ដែល​យើង​បាន​មើល​ទាំង​អស់​គ្នា​ជា​ញឹក​ញាប់​កាល​នៅ​ពី​ តូចៗ​នោះ​ឱ្យ​គង់​វង្ស​ផង​» ។

ដោយ​សារ​បណ្តាំ​ និង​ជំនួយ​ពី​ លី​ កាញ់​ ជា​បង​ លី​ សួន​ ក៏​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ថៅកែ​ល្ខោន​បាសាក់​ដ៏​ល្បី​ល្បាញ​ដំបូង​គេ​បង្អស់​ដែល​ទស្សនិក​ជន​និយម​ហៅ​ឈ្មោះ​គាត់​ថា​ ថៅ​កែ​ «ឆាគ្រួន» ។​

ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៣០​ ក្នុង​ពេល​ដែល​ទម្រង់​នេះ​រីក​ចម្រើន​នៅ​កម្ពុជា​ក្រោម​ (វៀត​ណាម​ខាង​ត្បូង) ថៅ​កែ​ក្រុម​ល្ខោន​ឈ្មោះ​លោក​ឆាគ្រួន​ នេះ​បាន​នាំ​ក្រុម​សិល្បៈ​ល្ខោន​របស់​ខ្លួន​មក​សម្តែង​ធ្វើ​អាជីវ​កម្ម​នៅ​ភ្នំពេញ​ និង​ខេត្ត​នានា​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ ។ ដំណើរ​បេសក​កម្ម​ទី​១​របស់​ក្រុម​ល្ខោន​លោក​ឆា​គ្រួន​ ដែល​បាន​មក​សម្តែង​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ មិន​សូវ​ទទួល​បាន​ជោគ​ជ័យ​ទេ​​ មូល​ហេតុ​មក​ពី​ទម្រង់​ល្ខោន​នេះ​ត្រូវ​ប្រឡង​ប្រជែង​ជាមួយ​ទម្រង់​ដទៃ​ទៀត​ ដែល​មាន​យ៉ាង​សម្បូរ​បែប​នៅ​កម្ពុជា​ភាគ​កណ្តាល​ ដូច​ជា​ល្ខោន​ប្រាមោ​ជ្ជទ័យ​ «១៩២០-​១៩៤០» និង​ល្ខោន​មហោរី​ ដែល​កើត​មាន​ជា​យូរ​លង់​មក​ហើយ​ ។​ ពិត​មែន​តែ​លើក​ទី​១​នេះ​ ល្ខោន​បាសាក់​បាន​ទទួល​បរា​ជ័យ​ ប៉ុន្តែ​ពេល​នោះ​សិល្ប​ករ​ល្ខោន​បាសាក់​បាន​ហាត់​រៀន​ និង​ស្រូប​យក​នូវ​ចំណេះ​ ថ្មីៗ​មួយ​ចំនួន​ពី​ទម្រង់​ល្ខោន​នៅ​ភ្នំពេញ​ ដូច​ជា​ភ្លេង​មហោរី​ ឬ​ចម្រៀង​មហោរី​ជា​ដើម​ មុន​​ពេល​ត្រឡប់​ទៅ​ស្រុក​វិញ​ ។​

ក្រោយ​ពី​ពេល​ហាត់​រៀន​ និង​បាន​សម្តែង​ច្រើន​លើក​ច្រើន​សា​ដោយ​បញ្ចូល​បច្ចេក​ទេស​ ថ្មីៗ​មួយ​ចំនួន​ផង​ ល្ខោន​នេះ​​បាន​ទទួល​ជោគ​ជ័យ​កាន់​តែ​ធំ​ធេង​នៅ​តំបន់​កូសាំង​ស៊ីន​ ។​ បន្ទាប់​ពី​នោះ​មក​លោក​ឆាគ្រួន​ ក៏​នាំ​ក្រុម​របស់​គាត់​តាម​ទូក​ប៉ុក​ចាយ​ ដែល​មាន​គ្រឿង​ប្រដាប់​ដំឡើង​ឆាក​ និង​សម្ភារ​តុប​តែង​លម្អ​ ផ្សេងៗ​ គឺ​ឆាក​ចល័ត​ដែល​ដំឡើង​លើ​គោក​ក៏​បាន​​ ឬ​ដំឡើង​លើ​ទុក​ក៏​បាន​ ហើយ​នាំ​ក្រុម​សិល្បៈ​នេះ​មក​សម្តែង​នៅ​រាជ​ធានី​ភ្នំពេញ​ និង​ខេត្ត​ឯទៀត​ជា​លើក​ទី២​។​ លើក​នេះ​ល្ខោន​លោក​ឆាគ្រួន​ បាន​ទទួល​ជោគ​ជ័យ​យ៉ាង​ធំ​ធេង​ ក្នុង​ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​ជាមួយ​ល្ខោន​បាមោ​ជ្ជ​ទ័យ​ និង​ល្ខោន​មហោរី​ នៅ​ភ្នំពេញ​ និង​តំបន់​ដទៃ​ទៀត​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ ពិសេស​គឺ​ខេត្ត​តាម​មាត់​ទន្លេ​ ។ ល្ខោន​លោក​ឆាគ្រួន​ នេះ​ស្រូប​យក​ទស្សនិក​ជន​យ៉ាង​ច្រើន​គគ្រឹក​គគ្រេង​ ហើយ​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ល្ខោន​ប្រាមោជ្ជ​ទ័យ​ និង​ល្ខោន​មហោរី​ធ្លាក់​ក្នុង​វិបត្តិ​ដ៏​ធ្ងន់​បាត់​បង់​ប្រជា​ប្រិយ​ភាព​ ហើយ​ចំនួន​ទស្សនិក​ជន​ចេះ​តែ​ថយ​ចុះ​ជា​លំដាប់​ ។ ដោយ​សារ​មធ្យោ​បាយ​សម្តែង​ថ្មី​រហ័ស​រហួន​ ស្វាហាប់​ ការ​តុប​តែង​លម្អ​ឆាក​ សម្លៀក​បំពាក់​ ការ​លាប​មុខ​ ឬ​គូរ​មុខ​ដ៏​ល្អ​ (កន្លែង​ខ្លះ​ទទួល​ឥទ្ធិ​ពល​ពី​ហុី​ចិន)​ ទាំង​ល្បិច​ហោះ​ហើរ​ក៏​ប៉ិន​ប្រសប់​ ពិសេស​សំនៀង​រដឺន​ ទាំង​សម្តី​និយាយ​ ទាំង​ចម្រៀង​របស់​ខ្មែរ​បាសាក់​ស្រទន់​ពីរោះ​ ហើយ​ពាក្យ​សម្តី​ប្រកប​ដោយ​អត្ថន័យ​ខ្លឹម​សារ​ល្អ​ ព្រោះ​អ្នក​សម្តែង​ភាគ​ច្រើន​ជា​អ្នក​មាន​ចំណេះ​ជ្រៅ​ជ្រះ​ខាង​អក្សរ​សិល្បិ៍​ និង​សាសនា​ផង​ ធ្វើ​ឱ្យ​ទស្សនិក​ជន​នៅ​កម្ពុជា​កណ្តាល​ជក់​ចិត្ត​ដិត​អារម្មណ៍​ខ្លាំង​ រហូត​ដល់​គេ​នាំ​គ្នា​ហៅ​ ឬ​ឱ្យ​ឈ្មោះ​ទម្រង់​ល្ខោន​នេះ​ថា​ ជា​ «ល្ខោន​បាសាក់» ដោយ​យក​ទីកន្លែង​កំណើត​នៃ​ទម្រង់​សិល្បៈ​នេះ​រីក​ចម្រើន​ ?​ មក​ដាក់​ឈ្មោះ​ឱ្យ​ទម្រង់​ល្ខោន​នេះ​តែ​ម្តង​ ។​ គឺ​ចាប់​ពី​ពេល​នោះ​មក​ហើយ​ដែល​ល្ខោន​ទ្រើង​ឃ្លោក​ ឬ​យូរ​កេរ្តិ៍​ ប្រែ​ឈ្មោះ​ថា​ «ល្ខោន​បាសាក់» ដែល​យើង​ស្គាល់​ និង​បាន​ឃើញ​រហូត​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ ។​

ដោយ​មូល​ហេតុ​សេដ្ឋ​កិច្ច​ ក្នុង​បំណង​យក​ទម្រង់​សិល្បៈ​ធ្វើ​ជំនួញ​ ពួក​ថៅកែ​ជា​ច្រើន​នាក់​នៃ​វង់​ល្ខោន​នៅ​ភ្នំពេញ​ បាន​រក​វិធី​ធ្វើ​ឱ្យ​វង់​ល្ខោន​លោក​ឆាគ្រួន​ ធ្លាក់​ចូល​ក្នុង​វិបត្តិ​រលាយ​ក្រុម​ ហើយ​ការ​សម្តែង​ចុះ​ខ្សោយ​ដោយ​ប្រើ​ទឹក​លុយ​ទិញ​ ដោយ​លួច​លាក់​នូវ​សិល្ប​ករ​ ពូកែៗ​ គ្រូ​ល្ខោន​ ពូកែៗ​ ដើម្បី​ឱ្យ​បែក​ខ្ចាយ​ចេញ​ពី​វង់​ល្ខោន​លោក​ថៅកែ​ឆាគ្រួន​ ដើម្បី​ចូល​មក​ផ្តល់​ចំណេះ​ និង​បម្រើ​នៅ​ក្នុង​ក្រុម​សិល្បៈ​របស់​ខ្លួន​វិញ​ ។​ វង់​សិល្បៈ​ល្ខោន​បាសាក់​របស់​លោក​ឆាគ្រួន​ បាន​ជួប​ប្រទះ​នឹង​វិបត្តិ​យ៉ាង​ធំ​មែន​ ព្រោះ​គ្រូ​ ធំៗ​ ដូច​ជា​លោក​គ្រូ​ខ្មៅ​ លោក​គ្រូ​ខ្លា​ និង​មិត្ត​ភក្តិ​ដទៃ​ទៀត​មួយ​ចំនួន​បាន​ចាក​ចេញ​ពី​ក្រុម​លោក​ឆាគ្រួន​ ហើយ​ចូល​ទៅ​បង្ហាត់​ចំណេះ​ល្ខោន​បាសាក់​ ទាំង​ផ្នែក​តន្ត្រី​ ទាំង​ហួន​ ទាំង​ចម្រៀង​ ទាំង​ការ​សម្តែង​ ដោយ​ឥត​ព្រាង​ទុក​ដល់​ក្រុម​ដទៃ​ទៀត​ ។​ ប្រហែល​ជា​ចាប់​ពី​ឆ្នាំ​១៩៣៧​ នៅ​រាជ​ធានី​ភ្នំពេញ​ គឺ​ឃើញ​មាន​ក្រុម​ និង​រោង​ល្ខោន​បាសាក់​ជា​ច្រើន​ដូច​ជា​ រោង​មួយ​នៅ​ផ្សារ​កាប់​គោ​ ។​ ខាង​លិច​រោង​នេះ​មិន​ឆ្ងាយ​ប៉ុន្មាន​ មាន​រោង​មួយ​ទៀត​សង់​អំពី​ឈើ​ ដែល​គេ​និយម​ឱ្យ​ឈ្មោះ​ថា​ រោង​ឈើ​ ។​ ខាង​លិច​រោង​ទី​២​ មិន​ឆ្ងាយ​ប៉ុន្មាន​ មាន​រោង​ល្ខោន​បាសាក់​មួយ​ទៀត​សង់​អំពី​ថ្ម​ ដែល​គេ​និយម​ឱ្យ​ឈ្មោះ​ថា​ រោង​ស្ពាន​កូន​កាត់​ ឬ​រោង​ថ្ម​ នៅ​កន្លែង​វិមាន​ឯក​រាជ្យ​សព្វ​ថ្ងៃ​ ដឹក​នាំ​ដោយ​អ្នក​ស្រី​ម្លិះ​ឡា​ ។ រោង​មួយ​ទៀត​នៅ​ខាង​លិច​វាំង​ ជ្រុង​ខាង​ត្បូង​ ដែល​គេ​និយម​ហៅ​ថា​ រោង​សយ​សង្វាន​ ។​ មួយ​ទៀត​រោង​ផ្សារ​សួន​ចាស់​ ឬ​រោង​ល្ខោន​ក្លឹង្គ​ នៅ​ចំ​មុខ​វត្ត​បទុម​វតី​ ។​ រោង​ផ្សារ​សុីឡឹប​ ដែល​ដឹក​នាំ​ដោយ​អ្នក​ម្នាង​ម្នាក់​នៃ​ព្រះ​រាជា​ ស៊ី​សុវត្ថិ​ មុនី​វង្ស​ គឺ​អ្នក​ម្នាង​ ឃុន​ តាត​ ឬ​ឃុន​ព្រះ​ម៉ែ​ នាង​បុប្ផាន​រលក្ខណ៍​ យិន​ តាត​ ។​ រោង​មួយ​ទៀត​នៅ​តាខ្មៅ​ ខេត្ត​កណ្តាល​ ។​ ក្រោយ​ពី​នោះ​មក​ទើប​គេ​ឃើញ​មាន​រោង​ដទៃ​ទៀត​ជា​ច្រើន​ដូច​ជា​រោង​គីឡូ​លេខ​៦​ ។ រោង​ទួល​ទំពូង​ នៅ​ចែង​ខាង​ជើង​វត្ត​ទួល​ទំពូង​សព្វ​ថ្ងៃ​ ។ រោង​ទួល​គោក​ រោង​បាក់​ស្រេង​ និង​អ្នក​ស្រី​អ៊ុន​ វ៉ាង​ «នៅ​ម្តុំ​រោង​ភាព​យន្ត​ចេន​ឡា» សព្វ​ថ្ងៃ​ ។​ រោង​ផ្សារ​ដេប៉ូ​ និង​រោង​ដទៃ​ទៀត​សម្តែង​ល្ខោន​បាសាក់​ជា​ប្រចាំ​ ។​ ឯ​រោង​ភាព​យន្ត​ល្ខោន​ គឹម​ សឹង​ នៅ​ខាង​លិច​ផ្សារ​កណ្តាល​ និង​រោង​ គឹម​ ភុង​ នៅ​ខាង​ត្បូង​ឆៀង​ខាង​លិច​ផ្សារ​ថ្មី​ ក៏​មាន​សម្តែង​ល្ខោន​បាសាក់​ម្តង​ម្កាល​ដែរ​ ។ គឺ​ចាប់​ពី​ពេល​នោះ​មក​ហើយ​ដែល​ល្ខោន​បាសាក់​ចាប់​សាយ​ភាយ​ខ្លាំង​មែន​ទែន​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ តាម​រយៈ​ការ​ធ្វើ​សកម្ម​ភាព​ទៅ​មក​សម្តែង​ ចុះ​ឡើងៗ​គ្រប់​ទីកន្លែង​ ហើយ​មាន​ក្រុម​ខ្លះ​បាន​ទៅ​បោះ​ទីតាំង​នៅ​ខេត្ត​ និង​ស្រុក​នានា​ បាន​ទៅ​បង្រៀន​ និង​កសាង​ក្រុម​ជា​ច្រើន​តាម​មូល​ដ្ឋាន​ ផ្សេងៗ​គ្នា​ ។​

ខាង​លើ​នេះ​ជា​ប្រវត្តិ​របស់​ល្ខោន​បាសាក់​ ដែល​ក្រុម​អ្នក​ស្រាវ​ជ្រាវ​ទទួល​ពី​គ្រូ​ ចាស់ៗ​ និង​មិត្ត​ភក្តិ​ខ្មែរ​មួយ​ចំនួន​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ភាគ​ខាង​ត្បូង​នៃ​សាធា​រណ​រដ្ឋ​សង្គម​និយម​វៀត​ណាម​សព្វ​ថ្ងៃ​ អម​ដោយ​ឯក​សារ​សរសេរ​បន្តិច​បន្តួច​ដែល​សេស​សល់​ពី​មុន​មក​ ។ ក្រុម​អ្នក​ស្រាវ​ជ្រាវ​ជឿ​ជាក់​ថា​ ប្រវត្តិ​នេះ​ប្រាកដ​ជា​មិន​ទាន់​បាន​សុក្រឹត​ និង​លម្អិត​នៅ​ឡើយ​ទេ​ ប៉ុន្តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​វា​អាច​ជា​មូល​ដ្ឋាន​សម្រាប់​ពិចារណា​ ខ្លះៗ​ របស់​បណ្តា​អ្នក​ស្រាវ​ជ្រាវ​ អ្នក​សិក្សា​ល្ខោន​ អ្នក​ស្រឡាញ់​អក្សរ​សិល្បិ៍​ និង​ប្រជា​ជន​ មហា​ជន​ដែល​ស្រឡាញ់​សិល្បៈ​វប្បធម៌​របស់​ប្រជា​ជន​កម្ពុជា​យើង​ ដើម្បី​ទុក​ជា​ទុន​មូល​ដ្ឋាន​ក្នុង​ការ​ឈ្វេង​យល់​តម្លៃ​ពិត​ រូប​ពិត​ ខ្លឹម​សារ​ពិត​ ទម្រង់​ពិត​ និង​លក្ខណៈ​បែប​ពិត​ ទាំង​ឡាយ​នៃ​ទម្រង់​​ល្ខោន​ខ្មែរ​ ។​

ឯក​សារ​ទស្សនីយ​ភាព​ខ្មែរ​បន្ត​ថា​ ក្រោយ​ពី​ពេល​ដែល​សាកល​វិទ្យា​ល័យ​ភូមិន្ទ​វិចិត្រ​សិល្បៈ​ បង្កើត​ឡើង​ឆ្នាំ​១៩៦៥​ ទម្រង់​ល្ខោន​បាសាក់​ ក៏​ដូច​ជា​ទម្រង់​សិល្បៈ​ឯទៀត​ជា​ច្រើន​ដែរ​ ត្រូវ​សាកល​វិទ្យា​ល័យ​ ចាត់​ឱ្យ​មាន​ក្រុម​ចុះ​សិក្សា​ស្រាវ​ជ្រាវ​រៀន​សូត្រ​ពី​លោក​គ្រូ​ អ្នក​គ្រូ​ សិល្ប​ករ​អ្នក​ជំនាញ​ ធំៗ​ ដូច​ជា​លោក​សាំង​ សារុន​ អ្នក​ស្រី​ចេច​ ម៉ាច​ លោក​គ្រូ​ពៅ​ លោក​គ្រូ​ណន​ លោក​គ្រូ​សាមិត​ ជា​ដើម​ ។​ មិន​ត្រឹម​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ​ សាកល​វិទ្យា​ល័យ​បាន​អញ្ជើញ​លោក​គ្រូ​ទក​​ខ្មៅ​ ដែល​មាន​ទេព​កោសល្យ​អាច​សម្តែង​ជា​តួ​ឯក​ ជា​តួ​យក្ស​ ឬ​ជា​ត្លុក​ក៏​បាន​មក​បង្រៀន​ជា​គ្រូ​ប្រចាំ​នៅ​មហា​វិទ្យា​ល័យ​សិល្បៈ​នាដ​សាស្ត្រ​ថែម​ទៀត​ផង​ ។​

ក្រោយ​ពី​បាន​សិក្សា​រៀន​សូត្រ​ ភ្លេង…​ ចម្រៀង​ ក្បាច់​ហួន​បាសាក់​ និង​របៀប​សម្តែង​បាន​ត្រឹម​ត្រូវ​ហើយ​ ក្រុម​និស្សិត​ផ្នែក​ល្ខោន​បាសាក់​ ក្នុង​ស្មារតី​រក្សា​ទម្រង់​ មិន​ឱ្យ​ព្នាយ​ប្រាស​ចាក​ភាព​ដើម​ និង​ដោយ​មាន​ជំនួយ​ពី​គ្រូ​ ចាស់ៗ​ ក៏​សាក​ល្បង​ដំឡើង​​រឿង​មួយ​ចំនួន​ ដោយ​រឿង​ត្រូវ​សម្តែង​ត្រូវ​សរសេរ​ជា​រឿង​ល្ខោន​ “pièce de theatre” ដែល​មាន​ពាក្យ​សម្តី​ត្រឹម​ត្រូវ​ ហើយ​ដែល​ត្រូវ​ឱ្យ​សិល្ប​ករ​អ្នក​សម្តែង​ ទន្ទេញ​ចាំ​យ៉ាង​ស្ទាត់​ជាមុន​ ព្រម​ដោយ​មាន​ការ​ដឹក​នាំ​រឿង​ “Mise en seène” ត្រឹម​ត្រូវ​ផង​ ពោល​គឺ​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​លក្ខណៈ​ «រៀប​រយ» នៅ​ក្នុង​ការ​សម្តែង​ដោយ​រក្សា​អន្លើ​បរិយា​កាស​សប្បាយ​រីក​រាយ​ ឬ​កម្សត់​ ព្រាត់​ប្រាស​ ឬ​ក៏​អន្លើ​កំប្លុក​កំប្លែង​ទៅ​តាម​ដំណើរ​នៃ​សាច់​រឿង​ មិន​ឱ្យ​រំខាន​គ្នា​ឡើយ​ ។​

ក្នុង​ការ​សាក​ល្បង​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​លក្ខណៈ​ «រៀប​រយ» សម្រាប់​ទម្រង់​ល្ខោន​បាសាក់​នេះ​ ក្រោយ​ពី​បាន​សម្តែង​នៅ​ទូទាំង​ប្រទេស​ជា​ញឹក​ញាប់​ឃើញ​ថា​ បាន​លទ្ធ​ផល​គួរ​ជា​ទី​ពេញ​ចិត្ត​ ដ្បិត​អាច​ទាក់​ទាញ​បាន​ ឬ​តម្រូវ​បាន​នូវ​ទឹក​ចិត្ត​របស់​ទស្សនិក​ជន​គ្រប់​មជ្ឈដ្ឋាន​ គឺ​អ្នក​ស្រែ​ចម្ការ​ អ្នក​ផ្សារ​ សិស្ស​ និស្សិត​ បញ្ញ​វន្ត​ ជា​ច្រើន​ផង​ ។​

ចំណែក​ឯ​ក្រុម​សិល្បៈ​ល្ខោន​បាសាក់​ នៅ​តាម​រោង​នានា​ក្នុង​ទូទាំង​ប្រទេស​ គឺ​រក្សា​របៀប​សម្តែង​បែប​បុរាណ​ដូច​មុន​ ពោល​គឺ​របៀប​សម្តែង​ដោយ​ឥត​ព្រាង​ទុក​ដដែល​ ៕​

​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ នៅ​ថ្ងៃ​បុណ្យ​ភ្ជុំបិណ្ឌ​ប្រពៃណី​ជាតិខ្មែរ​​




ពិធីបុណ្យពូនភ្នំខ្សាច់ផ្តាច់កម្មពៀរ សម្រាប់សត្វលោកទាំងឡាយដែលកើតចាស់ ឈឺ ស្លាប់ កាលបើមិនទាន់ដល់មរណៈ តែងតែវិលវល់ក្នុងវាលវដ្តសង្សារ  អាចកើតនៅទីនេះ ទីនោះអាស្រ័យទៅតាមកម្ម ហើយកម្មផលទំាងនោះមានបីយ៉ាង គឺអតីតជាតិ បច្ចុប្បន្នជាតិ និងអនាគតជាតិ។ ដើម្បីប្រាថ្នាកន្លែងកើត ឲ្យអនាគតជាតិរបស់ខ្លួនទទួលបានអានិសង្ឃច្រើន មុនពេលផុតរលត់សង្ខារទៅមនុស្សគ្រប់រូប តែងតែធ្វើបុណ្យដាក់ទាន និងធ្វើបុណ្យកុសលផ្សេងៗគ្រប់រូបភាពជាដើម។
​ការ​ពូន​ភ្នំ​ខ្សាច់​
«​ប្រជាជន​កម្ពុជា​យើង ធ្លាប់​អនុវត្ត​តាំងពីដើម​មក ដោយសារតែ​ពួកគាត់​មានជំនឿថា ការ​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​នេះ គឺ​ដើម្បី​ផ្តាច់​កម្ម​ផ្តាច់​ពារ​ដែល​យើង​ធ្លាប់​សាង​ពីមុនមក​។ ខ្ញុំ​សុំ​ឲ្យ​ពូន​ភ្នំ​ខ្សាច់​នេះ ផ្តាច់​កម្ម​ផ្តាច់​ពៀរ​នេះ ដល់​ពេល​ខ្ញុំ​មានកម្ម​មាន​ពៀរ​អី ដែល​មាន​សត្វ​ដែល​ខ្ញុំ​ធ្វើ​អត់​ដឹង ពីមុនៗ​មក ឲ្យ​ខ្ញុំ​ផ្តាច់​ពារ ដោះ​ទុក​កម្ម​ពៀរ​របស់ខ្ញុំ​ផង​។ និយាយ​រួម​សាង​កុសល​សម្រាប់​ខ្លួន​យើង​ផង និង​សម្រាប់​ញាតិ​ការ​យើង​ផង​…»​។​
​ប្រជាពលរដ្ឋ​មួយចំនួន​កំពុង​ឈរ​នៅមុខ​កន្លែង​ពូន​ភ្នំ​ខ្សាច់ ដៃ​ម្ខាង​កាន់​ចាន​ដាក់​ដីខ្សាច់ អង្ករ និង​ធូប​សម្រាប់​អុជ នៅក្នុង​វត្ត​ចង្ក្រាន​តា​ព្រហ្ម ឬ​ហៅ​វត្ត​ស្ទឹងមានជ័យ នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ ដើម្បី​សុំ​សេចក្តីសុខ​ចម្រើន​ទាំង​ជាតិ​នេះ និង​ជាតិ​ខាងមុខ​។​
ភ្នំខ្សាច់​គេ​អាច​ពូន​ពី​ដីខ្សាច់ អង្ករ និង​ស្រូវ គឺ​ពូន​ធ្វើ​ដូចជា​ភ្នំ​។ ពិធី​នេះ​មិនមែន​មាន​នៅ​តែ​វត្ត​ចង្ក្រាន​តា​ព្រហ្ម​ទេ គឺ​នៅ​តាម​វត្ត​អារាម​នានា នៅ​កម្ពុជា​ជាង​៤​ពាន់​វត្ត សុទ្ធតែ​បាន​រៀបចំ​ធ្វើ​ក្នុង​អំឡុង​បុណ្យ​ភ្ជុំបិណ្ឌ​នេះ​។ ជំនឿ​អ​រូបិយ​នៅ​កម្ពុជា ទាក់ទង​និង​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ តាម​បែប​ប្រពៃណីនិយម នៃ​ព្រះពុទ្ធ​សាសនា​របស់​រដ្ឋ ដែល​ដូនតា​បុព្វបុរស​ខ្មែរ​បន្សល់​ទុក​ដល់​កូនចៅ​ជំនាន់​ក្រោយ រហូតមកដល់​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​។ ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​នេះ មាន​ចារ​នៅក្នុង​គម្ពីរ​សាស្ត្រា​ស្លឹករឹត​ខ្មែរ និង​សៀ​ភៅ​ព្រះរាជ​ពិធី​ទ្វារទ​ស្សមាស ដែល​បោះពុម្ពផ្សាយ​ដោយ​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធិ​សាសន​បណ្ឌិត្យ​ផងដែរ​។​
​សាស្ត្រាចារ្យ​នៃ​ពុទ្ធិក​សាកលវិទ្យាល័យ ព្រះសីហនុ​រាជ្យ ព្រះ​តេជគុណ ពុទ្ធំ​កុល វ៉​ង់ សុភស្ត មាន​សង្ឃដីកា​ថា ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​នេះ ធ្វើឡើង​តាម​បែប​ពុទ្ធ​និយម គឺ​មិន​ចំ​ជា​លក្ខណៈ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​សុទ្ធសាធ​នោះទេ​។ ព្រះ​តេជគុណ​មាន​ថេរតី​កាថា​៖ “​ធ្វើ​មិន​ដែល​ខាន​ទេ ទាល់តែ​មាន​ពិធី​បុណ្យចូលឆ្នាំ បុណ្យ​ភ្ជុំបិណ្ឌ​ហ្នឹង គឺ​ត្រូវតែ​មាន​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ហ្នឹង ដើម្បី​រំដោះ​កម្ម​រំដោះ​ពៀរ កម្ម​ពៀរ​ដែល​យើង​ធ្លាប់មាន​ពីមុន​មក​ហ្នឹង ក៏​ដោយ​អ​និសង្ឃនៃការ​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ហ្នឹង សុំឲ្យ​បានរួច​រំដោះក​ម្ម​ពៀរ​អ៊ីចឹង នេះ​ជា​ប្រពៃណី​ទេ ប្រពៃណី​បែប​ពុទ្ធ​និយម មិន​ចំ​ជា​លក្ខណៈ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​សុទ្ធសាធ​ទេ ប្រពៃណី​ខ្មែរ​យើង​ច្របាច់​បញ្ចូល​ជាមួយនឹង​ព្រះពុទ្ធសាសនា បើ​និយាយ​ទៅ​”​។​
​ជា​រៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ទូទាំង​ប្រទេស​កម្ពុជា តែងតែ​ប្រារព្ធ​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ​នេះ នៅក្នុង​ពី​ធី​បុណ្យ​ប្រពៃណី​ជាតិ ដូចជា​បុណ្យចូលឆ្នាំ​ប្រពៃណីជាតិ បុណ្យបច្ច័យបួន បុណ្យ​ក​ត្ត​ញ្ញូ បុណ្យ​ឆាក​មហា​បង្សុកូល និង​បុណ្យ​ភ្ជុំបិណ្ឌ​ជាដើម​។  
ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​នេះ ជា​ពិធី​មួយ​ដែល​មាន​មុន​សម័យ​ព្រះ​ពុទ្ធអង្គ​ម្ចាស់​សា​មណ​គោត្ត​ម​ទៅទៀត​។ ពិធី​នេះ​ត្រូវបាន​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់​ផ្តល់​ឱវាទ​ឲ្យ​ស្តេច​គ្រប់គ្រង​ផែនដី ប្រារព្ធ​ធ្វើ​តាម​បែប​ព្រះពុទ្ធសាសនា តាំងពី​ពេលនោះ​រហូត​ដល់​សព្វថ្ងៃ​។​
ប្រវត្តិ​នៃ​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ​
​ព្រះ​តេជគុណ​ពុទ្ធំ​កុល វ៉​ង់ សុភស្ត មាន​សង្ឃដីកា​ទៀត​ថា ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ តាម​បែប​ប្រពៃណី​និយមនៃ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ខ្មែរ​នេះ ដើមឡើយ​មាន​ប្រវត្តិ​ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​ទេវបុត្រ​មួយ​អង្គ​ទៅ​កើត​នៅ​ឋាន​តាវ​តឹង នៅ​ថ្ងៃ​មួយ​ត្រូវអស់​អាយុ ដោយ​យមបាល និង​យមរាជ​ប្រាប់​ទេវបុត្រ​ថា នៅ​៧​ថ្ងៃ​ទៀត និង​ត្រូវ​ធ្លាក់​ទៅ​ឋាន​នរក ពីព្រោះ​ទេវបុត្រ​មាន​បាបកម្ម​ប្រព្រឹត្ត​ដាច់​សីលប្រាំពីរ​ជាតិ​មុន​មក​។ ឮ​ដូច្នេះ​ទេវបុត្រ​ភ័យ​យ៉ាង​ខ្លាំង ស្រាប់តែ​មហេសី​ជ្រាប​រឿង​ថា យមរាជ និង​ចាប់​ប្តី​របស់​ខ្លួន ក៏​ចាប់ផ្តើម​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​នៅ​ឋាន​តាវត្តិង្ស​នោះ ដើម្បី​ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ​ឲ្យ​រួចផុត​ពី​សេចក្តីស្លាប់​៖ “​ទាំងអស់គ្នា​កុំអាល​ទាន់​នាំ​យក​ប្តី​របស់​យើង ទៅកាន់​ឋាននរក ពីព្រោះ​ប្តី​របស់​យើង បាន​ធ្វើ​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​បូជា​ទៅ​ដល់​ព្រះ​ជោលា​មុនី​ចេតិយ បូជា​ចំពោះ​គុណព្រះរតនត្រ័យ​ហើយ អ៊ីចឹង​បើ​អ្នក​ទាំងអស់​គ្នា ចង់​ចាប់​ស្វាមី​របស់​យើង​ទៅកាន់​ឋាននរក អ្នកឯង​ទាំងអស់គ្នា​ហ្នឹង​ត្រូវ​រាប់​គ្រាប់​ខ្សាច់​ឲ្យអស់​ជាមុនសិន គ្រាប់​ខ្សាច់​ដែល​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ហ្នឹង បើ​រាប់​គ្រាប់​ខ្សាច់​ដែល​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ហ្នឹង​មិន​អស់​ទេ អ្នក​ឯង​មិន​អាច​យក​ស្វាមី​យើង​ទៅ​បាន​ទេ អ៊ីចឹង​ទៅ​ពួក​យមបាល​យមរាជ​ហ្នឹង ក៏​នាំគ្នា​រាប់ រាប់​តាំងពីព្រឹក​រហូត​ដល់​ថ្ងៃត្រង់ រហូត​ដល់​ព្រលប់ ដល់​យប់​ទៀត នៅតែ​រាប់មិនអស់ គំនរ​ភ្នំខ្សាច់​ហ្នឹង​វា​ចេះ​តែ​គរ​ខ្ពស់​ឡើងៗ​អ៊ីចឹងទៅ អ៊ីចឹង​ទៅ​ក៏​សុំ​ចុះចាញ់​នាង​ជា​ភរិយា​ហ្នឹង ថា​ស្វាមី​របស់​នាង​បាន​ធ្វើ​ការបូជា​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​រំដោះ​កម្ម​រំដោះ​ពៀរ អ៊ីចឹង​ទៅ​យើង​មិន​អាច​នាំ​យក​ទៅ​បាន​ទេ​”​។​
​តើ​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ មានន័យ​យ៉ាងដូចម្តេច​?
​ទំនៀមទម្លាប់​ប្រារព្ធ​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ​នេះ មាន​អត្ថន័យ​៣​យ៉ាង​៖
​អត្ថន័យ​ទី​១- សម្ដែង​ថា​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ប្រារព្ធ​ឡើង ដើម្បី​ឧទ្ទិស​ដល់​ព្រះ​មុនី​ចេតិយ​របស់​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែល​តាំង​នៅ​ឯ​ស្ថាន​តាវត្តិង្ស​។ មានន័យ​ថា ភ្នំខ្សាច់​ដែលគ​រលើ​គ្នានោះ ប្រៀប​បាន​ដូច​ជា កូន​ភ្នំ​មួយ តំណាង​ឲ្យ​ព្រះ​ចេតិ​យ​ដែល​មាន​តម្កល់​ព្រះ​សារីរិកធាតុ (​ព្រះ​អដ្ឋិធាតុ​នៃ​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​)​។ ហេតុនេះ​នៅពេល​ដែល​អ្នក​បាន​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ហើយ​នោះ គឺ​ហាក់បីដូចជា​អ្នក​បាន​ចូលរួម​កសាង​ព្រះ​ចេតិយ​ថ្វាយ​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​។ ជា​លទ្ធផល​អ្នក​ដែល​បាន​ពូន​ភ្នំ​ខ្សាច់​នោះ និង​ទទួលបាន​អានិសង្ឃ​ខ្ពស់បំផុត​។​
​អត្ថន័យ​ទី​២- ការធ្វើ​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់ និង​បាន​រំដោះ​កម្ម​ពៀរ ដែល​ខ្លួន​ធ្លាប់​បាន​សាង​ពីមុនមក​។ មានន័យ​ថា ប្រសិនបើ​អ្នក​មានកម្ម​ពៀរ​ដោយ​ហេតុ​ធ្លាប់​បាន​សម្លាប់សត្វ ឬ​បៀតបៀន​អ្នក​ដទៃ​ពី​មុន ឬ​ពី​ជាតិ​មុន​។ ម្យ៉ាងទៀត​បើ​គេ​ចង់​មក​ចងកម្ម​ពៀរ ឬ​យក​ជីវិត​អ្នក​វិញ យមរាជ​ត្រូវតែ​រាប់​ចំនួន​គ្រាប់​ខ្សាច់ ដែល​អ្នក​បាន​ពូន​នោះ​ឲ្យអស់​សិន ទើប​អាច​មក​យក​ជីវិត​អ្នក ឬ​មក​យក​កម្ម​ពៀរ​ពី​អ្នក​បាន​។ តែ​ផ្ទុយទៅវិញ បើ​មិន​អាច​រាប់​ចំនួន​គ្រាប់​ខ្សាច់​នេះ​ឲ្យអស់​ទេនោះ មានន័យ​ស្មើនឹង​អ្នក​បាន​រំដោះ​កម្ម រំដោះ​ពៀរ​ពី​សត្វ​នោះ​ហើយ​។ (​តាម​ទ្រឹស្ដី​ព្រហ្ម​ម​ញ្ញ​សាសនា​)​។​
អត្ថន័យ​ទី​៣៖ មានន័យ​ខុសប្លែក​ពី​ទ្រឹស្ដី​បែប​សាសនា​ខាងលើនេះ តាម​ការសង្កេត​ជាក់ស្តែង​នៅ​តាម​វត្ត​អារាម​មួយចំនួន ជាពិសេស​នៅ​ទីជនបទ មាន​ការខ្វះខាត​ខ្សាច់​ធ្វើ​សំណង់​អ្វីមួយ គឺ​ព្រះសង្ឃ ឬ​គណៈកម្មការ​វត្ត អនុញ្ញាត​ឲ្យមាន​ពិធីពូន​ភ្នំខ្សាច់​នេះឡើង បន្ទាប់មក​គេ​យក​ខ្សាច់​នោះ​ទៅ​ប្រគេន​ព្រះសង្ឃ ដែល​ត្រូវការ​វត្ថុធាតុដើម​ដីខ្សាច់​នោះ​។​
​តើ​ត្រូវធ្វើ​ដូចម្តេច​ខ្លះ​នៅ​មុនពេល​ពូន​ភ្នំខ្សាច់ និង​ក្រោយពេល​ពូន​?
​មុន​ពេល​ពូន គេ​ត្រូវ​រៀបចំ​សម្ភារៈ​មួយចំនួន​ដូចជា ធូប អង្ករ ស្រូវ ល្ងរ លុយ​ជា​ដើម​។ ការ​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​នេះដែរ គេ​ត្រូវ​ធ្វើ​របង​ព័ទ្ធជុំវិញ​ភ្នំខ្សាច់​ទាំងនោះ និង​រៀបចំ​ពូន​បាន​តិច ឬ​ច្រើន តាម​តែ​ចិត្ត​របស់​យើង បន្ទាប់មក​ត្រូវ​ទុក​ផ្លូវ​ចេញចូល សម្រាប់​អ្នក​ទៅ​ពូន​ភ្នំ​ខ្សាច់​នោះ​។ នៅពេល​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​នោះដែរ ត្រូវ​មាន​លោក​អាចារ្យ​ជួយ​ដឹកនាំ សូត្របាលី​មុនពេល​ពូន ឬ​បើ​លោក​អ្នកចេះ​សូត្រ​ដោយ​ខ្លួនឯង​ក៏​បាន​ដែរ ដោយ​សូត្រ​ទៅតាម​វគ្គ និង​ឃ្លោងឃ្លា​របស់​ព្រះធម៌​។​
​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ផ្តាច់​កម្ម ផ្តាច់​ពៀរ តាម​ទំនៀមទម្លាប់​របស់​ដូនតា គេ​អាច​ពូន​ជា​ភ្នំ​៣ តំណាង ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃ​។ ពូន​ភ្នំ​៥ តំណាង​ឲ្យ​ព្រះ​ពុទ្ធប្រាំ​អង្គ​។ ពូន​ភ្នំ​៧ តំណាង​ឲ្យ​ញាតិ​កា​ប្រាំពីរ​សន្តាន​។ មិន​ត្រឹមតែ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ គេ​ក៏​អាច​ពូន​១២​ភ្នំ ឬ​ច្រើន​ជាង​ហ្នឹង​ក៏បាន ពីព្រោះ​ភ្នំខ្សាច់​ដែល​គេ​ពូន​នោះ គេ​អាច​បំបួស​អធិដ្ឋាន​ភ្នំ​ខ្សាច់​នោះ ឲ្យក្លាយ​ទៅ​ជា​ជោ​លា​មុនី​ចេតិយ៍​។ ដោយឡែក​ការ​ពូន​ភ្នំ​អង្ករ ភ្នំស្រូវ​ជាដើម ប្រជា​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ទូទាំង​ប្រទស​អាចធ្វើ​បាន​ទាំងអស់ ហើយ​បុណ្យ​កុសល​ទទួល​បាន​ដូចគ្នា និង​ការ​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ដែរ​។​
សាស្ត្រាចារ្យ​នៃ​ពុទ្ធិក​សាកលវិទ្យាល័យ ព្រះសីហនុ​រាជ្យ ព្រះ​តេជគុណ ពុទ្ធំ​កុល វ៉​ង់ សុភស្ត មាន​សង្ឃដីកា​ថា បន្ទាប់​ពី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​នេះហើយ អ្នក​ដែល​មាន​បំណង​ទៅ​ធ្វើបុណ្យ​អាច​ចូល​ទៅ​ធ្វើបុណ្យ​បាន​តាម​ប្រពៃណី ដោយ​យក​ដីខ្សាច់​ដាក់​ក្នុង​ចាន ឬ​ផ្តិល ពូន​សុំ​សេចក្តីសុខ និង​ឧទ្ទិស​ឋាន​ដល់​ញាតិសន្តាន​ដែល​បាន​ចែក​ឋាន​ទៅ​បរម​លោក​ខាង​មុខ​ជា​ដើម ដើម្បីឲ្យ​ទទួល​បានកុស​ល​ផល​បុណ្យ​ដែល​កូនចៅ​បាន​ធ្វើ​។​
​ព្រះ​តេជគុណ ពុទ្ធំ​កុល វ៉​ង់ សុភស្ត មាន​សង្ឃដីកា​ទៀត​ថា នៅ​ពេល​បញ្ចប់​កម្មវិធី​បុណ្យ តាអាចារ្យ ត្រូវ​សូត្របាលី ផ្សឹក​ភ្នំខ្សាច់​នោះ​វិញ ឲ្យទៅ​ជា​ដីខ្សាច់​ធម្មតា មុន​នឹង​យក​ទៅ​ធ្វើ​យក​ទៅ​កសាង​ផ្លូវ របង​វត្ត វិហារ​ជាដើម ជៀសវាង​ការធ្វើ​ខុស​ខ្លាច​មាន​បាបកម្ម​៖ “​ចប់​ពិធីបុណ្យ​ភ្ជុំបិណ្ឌ​ដាក់​បិណ្ឌ ១៤​ថ្ងៃ ១៥​ថ្ងៃ​ហ្នឹង​ទៅ ដល់​ថ្ងៃ​ទី​១៦​ហ្នឹង មុន​នឹង​យក​ខ្សាច់​ហ្នឹង​ទៅ​ប្រើប្រាស់​យក​ទៅ​ធ្វើ​លាយ​ស៊ីម៉ង់​ចាក់​បេតុង កសាង​កុដិ សាលា ព្រះវិហារ​អី យើង​ត្រូវ​ផ្សឹក​ភ្នំខ្សាច់​ហ្នឹង​សិន មាន​បាលី បើសិនជា​យើង​អត់​បាន​ផ្សឹក​ទេ យើង​អត់​បាន​បច្ចូស ឬក៏​ថា​រំលាយ​ភ្នំខ្សាច់​ហ្នឹង​ជាមុន​ទេ អាហ្នឹង​វា​ឈ្មោះ​ថា​យើង​រំលាយ​ព្រះ​ចេតិយ ហ្នឹង​មាន​ទោស​មាន​បាប អ៊ីចឹង​គេ​ត្រូវ​ធ្វើ​ពិធី​ផ្សឹក​សិន ផ្សឹក ឬ​បច្ចូស​”​។​
​គោលបំណង​នៃ​ពិធី​ពូន​ភ្នំ​ខ្សាច់​
ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ធ្វើឡើង​ក្នុង​គោលបំណង ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ​ពី​បច្ចុប្បន្ន​ជាតិ និង​អតីតជាតិ ដែល​មនុស្ស​លោក​បាន​សាង​ដូចជា បាន​សម្លាប់​សត្វ​តូច សត្វ​ធំ សត្វ​វា សត្វ​លូន សត្វ​ជើង​ពីរ សត្វ​ជើង​បួន មនុស្ស ឬ​មាន​កាយវាចា​ចិត្ត​មិន​ល្អ​ពីមុន ដោយ​ចេតនា​ក្តី ដោយ​អ​ចេតនា​ក្តី ឲ្យ​រួច​ផុត​កម្ម ផុត​ពៀរ​ទាំងពួង​ទៅជា​អហោសិកម្ម​។ លើសពីនេះ​ទៀត ការចេះ​សន្សំ​កុសលផល​បុណ្យ​ទុក​សម្រាប់​អនាគតជាតិ ដើម្បី​ឲ្យ​ជាតិ​មុខ​សោយសុខ​នូវ​សម្បត្តិ​៤​ប្រការ គឺ​អាយុ វណ្ណៈ សុខៈ ពានៈ បដិ​ពានៈ កុំបី​ឃ្លាងឃ្លាត​ឡើយ​។​
​ម្យ៉ាងទៀត ការធ្វើ​ពិធី​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​នេះ​ទៀតសោត គឺ​ធ្វើឡើង​ដើម្បី​ជា​ភ្នំ​មួយ​តំណាង​ដល់​ព្រះ​ជោ​ល្លា​មុន្នី​ចេតិ​យ ដែល​ដាក់​តម្កល់​ព្រះ​ចង្កូម​កែវ ឬ​ព្រះ​សរីរិក​ធាតុ​របស់​ព្រះពុទ្ធ​គ្រប់​ព្រះអង្គ ដែល​តម្កល់​នៅ​ឋាន​ត្រៃត្រិង្ស ឋានសួគ៌​ជាន់​ទី​២​។​
អត្ថប្រយោជ៍​នៃ​ពិធីពូន​ភ្នំ​ខ្សាច់​
គុណប្រយោជន៍​នៃ​ការធ្វើ​ពិធី​បុណ្យ​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ គឺ​កុសលផល​បុណ្យ និង​កើត​មាន​ដល់​អ្នក​ដែល​ធ្វើ​នៅ​ពេល​បច្ចុប្បន្ន អនាគត នឹង​ជាតិ​ក្រោយ​បន្តទៀត បើ​អ្នក​ដែល​ធ្វើ​នោះ មាន​សេចក្តី​ជ្រះថ្លា ហើយ​បុណ្យ​ដែល​បាន​ធ្វើ​ច្រើន​ជាង​ធ្វើបាប​។​
អាជីវករ អ្នករត់​ម៉ូតូឌុប អ្នករត់​កង់​បី អ្នកធ្វើការ​រដ្ឋ និង​ឯកជន ឲ្យដឹងថា​មូលហេតុ​ដែល​ពួកគេ​មក​ធ្វើបុណ្យ​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ ដើម្បី​ឲ្យ​បច្ចុប្បន្នជាតិ និង​អតីតជាតិ ដែល​ពួកគេ​បាន​ប្រព្រឹត្ត​ដូចជា សម្លាប់​សត្វ មនុស្ស ឬ​មាន​កាយវាចា​ចិត្ត​មិន​ល្អ​ពីមុន ដោយ​ចេតនា​ក្តី ដោយ​អ​ចេតនា​ក្តី ឲ្យ​រួច​ផុត​កម្ម ផុត​ពៀរ​ទាំងពួង​ទៅជា​អហោសិកម្ម​។​
លើសពីនេះ​ទៀត ការ​សន្សំ​បុណ្យ​កុសល​នៅពេល​បច្ចុប្បន្ន ក៏​នាំ​ឲ្យ​ក្រុមគ្រួសារ សាច់ញ្ញាតិ​របស់​ពួកគេ ទទួលបាន​សេចក្តីសុខ​គ្រប់​ជាតិ​ទៀតផង​៖ “​រាប់បាត្រ​ឧទ្ទិស​កុសល្យផល​បុណ្យ ជូន​ឪពុក​ខ្ញុំ​ហើយ​និង​ជីដូន​ជីតា​ខ្ញុំ ដែល​បាន​ចែក​ឋាន​ទៅ​ហ្នឹង ឲ្យ​គាត់​បាន​សេពសោយ​នូវ​ចំណី​អាហារ​ដែល​ខ្ញុំ​ធ្វើ​ហើយ ឲ្យ​គាត់​ឲ្យ​ពរ​ឲ្យ​ជ័យ​ដើម្បី​ផ្តាច់​កម្ម​ផ្តាច់​ពៀរ បើសិន​មាន​ជ្រុលជ្រួស​ជាមួយ​គាត់​ក្នុង​ជាតិ​នេះ ហើយ​សម្រាប់​ទៅ​ជាតិ​ក្រោយ សម្រាប់​កូនចៅ​ខ្ញុំ គ្រួសារ​ខ្ញុំ​។ ខ្ញុំ​មក​នេះ​ដើម្បី​ពូន​ភ្នំ​ខ្សាច់ ផ្តាច់​កម្ម​ផ្តាច់​ពៀរ តែ​ខ្ញុំ​ឲ្យ​អនាគត​ជាតិទៅ កុំឲ្យ​មានក​ម្ម​មាន​ពៀរ​ដូច​ជាតិ​នេះ​ទៀត​។ តែ​អ្វី​ដែល​ប៉ា​ម៉ាក់​ខ្ញុំ​គាត់​ប្រាប់​មក ក៏ដូចជា​ចាស់ៗ​មួយចំនួន គាត់​ថា​ពេលដែល​យើង​មក​ធ្វើបុណ្យ​អ៊ីចឹង យើង​ឧទ្ទិស​ជូន​ឈ្មោះ​គាត់​អ៊ីចឹងទៅ បើសិន​យើង​ចាំ​ឈ្មោះ​គាត់​មិន​បាន​ទេ យើង​ហៅ​ញាតិ​ការ​ទាំង​៧​សន្តាន​អ៊ីចឹងទៅ បើសិនជា​យើង​ចាំ​ឈ្មោះ​ច្បាស់លាស់ យើង​ប្រាប់​ជា​ឈ្មោះ​អ៊ីចឹងទៅ យើង​សូម​ឲ្យ​គាត់​មក​កន្លែង​ទីតាំង​វត្ត ដែល​យើង​បាន​មក​ធ្វើបុណ្យ​អ៊ីចឹង​ហើយ សូមឲ្យ​អនុមោទនា​ទទួលយក​មគ្គផល ដែល​បាន​ពី​ហ្នឹង​ទៅ ដើម្បី​ជួយ​គាត់​ខ្លះ​ដែរ ព្រោះ​យើង​មិនដឹងថា​ពេល​ដែល​គាត់​ចែក​ឋាន​ទៅ​ហ្នឹង យើង​មិនដឹង​ថា​គាត់​ទៅ​ទីណា​ទេ តែ​យើង​ធ្វើ​អ៊ីចឹង​ដើម្បី​ជួយ​ឲ្យ​គាត់​មក​ដើម្បី​យក​មគ្គផល ហើយ​ឲ្យ​គាត់​ជួយ​ថែរក្សា​ឃុំគ្រង​គ្រួសារ​ឲ្យបាន​ក្តី​សុខក្តីចម្រើន​ត​ទៅ​ទៀត​។ ធ្វើ​កម្ម​អ្វីមួយ យើង​ធ្វើ​ជាតិ​នេះ ដើម្បី​ផ្តាច់​កម្ម​ផ្តាច់​ពៀរ ជាតិ​ក្រោយ​ឲ្យ​ជួប​តែ​ល្អ​”​។​
​ទាក់ទង​និង​ការ​ពួន​ភ្នំខ្សាច់​នេះដែរ សាស្ត្រាចារ្យ​នៃ​ពុទ្ធិក​សាកលវិទ្យាល័យ​ព្រះសីហនុ​រាជ្យ ព្រះ​តេជគុណ វ៉​ង់ សុភ័​ស្រ មាន​សង្ឃដីកា​ទៀត​ថា  អ្នក​ដែល​ធ្វើបុណ្យ​សន្សំ​កុសល​នៅក្នុង​ជាតិ​នេះ នៅ​ជាតិ​ខាងមុខ អ្នក​នោះ​នឹង​ទទួលបាន​រូបសម្បត្តិ​ល្អ សេចក្តីសុខ​ចម្រើន  មិន​ត្រឹមតែ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ បុណ្យ​កុសល​ទាំងនោះ​អាច​ចែករំលែក​ទៅឲ្យ​ញាតិសណ្តាន​ដែល​ចែកឋា​នហើយ​ក្តី ក៏​អាច​ទទួលបាន​កុសលផល​បុណ្យ​ផងដែរ​៖ “​ម្ចាស់​ទាន ដែល​នៅ​រស់​សព្វថ្ងៃ​ហ្នឹង​ក៏បាន​អនិ​សង្ឃ ហើយ​គាត់​ក៏​អាច​ឧទ្ទិស​បុណ្យ​ដែល​កើត​អំពី​ការ​ពូន​ភ្នំខ្សាច់​នេះ ដល់​ពពួក​ញាតិ​ដែល​ស្លាប់​ទៅ​ហ្នឹង តាម​ផ្លូវ​ចិត្ត តាមផ្លូវ​មនោសញ្ចេតនា ជា​លក្ខណៈ​អ​រូបិយ យើង​ឧទ្ទិស​កុសល​ហ្នឹង​ជូន​ដល់​បុព្វការី​ជន មាតាបិតា ជីដូន​ជីតា ដែល​លោក​ចាក​ឋាន​ទៅ​ហ្នឹង​អាច​ឧទ្ទិស​បាន ហើយ​ប្រសិនបើ​គាត់​បាន​ដឹង ជីដូន​ជីតា​ញាតិមិត្ត​បងប្អូន​លោក​បាន​ដឹង លោក​អនុមោទនា​ទៅ ក៏​បាន​ទទួល​ចំណែក​បុណ្យ បាន​រួច​ចាក​ផុត​ពី​សេចក្តីសុខ​ដែរ ដោយសារ​អនិ​សង្ឃរប​ស់​បុណ្យបាន​”​។​
​ស្នាក់​នៅ​វត្ត​ចង្ក្រាន​តា​ព្រហ្ម រាជធានី​ភ្នំពេញ យាយជី ប៉ែន ពៅ ព្រះជន្ម​៦៩​ឆ្នាំ មានប្រសាសន៍ថា អ្នក​ដែល​មក​ធ្វើបុណ្យ​ពូន​ភ្នំ​ខ្សាច់ ផ្តាច់​កម្ម​ពៀរ បាន​បុណ្យ​ច្រើន ឬ​តិច​អាស្រ័យ​លើ​អំពើ​បាប​របស់ខ្លួន​បាន​ប្រព្រឹត្ត​។ លោកយាយ ក៏​អំពាវនាវ​ឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ទាំងអស់​ត្រូវ​ខិតខំ​សន្សំ​កុសល​ឲ្យបាន​ច្រើន ដើម្បី​ឲ្យ​ជាតិ​នេះ និង​ជាតិ​ខាង​មុខ​ទទួល​បាន​សេចក្តីសុខ​ចម្រើន​៖”​ផ្តល់​យោបល់​ឲ្យ​អ៊ីចឹង ហើយ​ឲ្យ​គាត់​ធ្វើ​បុណ្យ​ទៅឲ្យ​ដាច់ក​ម្ម​ដាច់ពៀរ​អ៊ីចឹ​ង ធ្វើ​ម៉េច​បើ​ជួនណា​គ្នា​អត់​ដឹង គ្នា​ចេះ​តែ​ដាក់ៗ​ទៅ ដល់​យើង​ប្រាប់​គ្នា​ទៅ គ្នា​យល់​ទៅ វា​បាន​បុណ្យ​បាន​កុសល​ហ្នឹង​ដល់​អ្នក​ធ្វើ​បុណ្យ ដល់​ទាំង​អ្នក​ចែក​ឋាន​ទៅ​ដែរ​”​។​
​គួរបញ្ជាក់​ថា ពិធីបុណ្យ​ភ្ជុំបិណ្ឌ​នេះ ធ្វើឡើង​ក្នុង​១​ឆ្នាំ​ម្តង គឺ​ថ្ងៃ​កាន់បិណ្ឌ​ចាប់ផ្តើម​ពី​ថ្ងៃ​១​រោជ ខែ​ភទ្របទ រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​ទី​១៤​រោជ​ខែ​ដដែល ចំណែក​ថ្ងៃ​១៥​រោជ ជា​ថ្ងៃ​ភ្ជុំ​ធំ​ដែល​គេ​ហៅថា ថ្ងៃ​ភ្ជុំបិណ្ឌ​៕

ប្រវត្តិខ្លះៗទាក់ទងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក​

ព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក



ប្រវត្តិរបស់បុណ្យអុំទូកជាប្រពៃណីរបស់កម្ពុជាមានការកត់ត្រាទុកនៅតាមឯកសារនានាទាំងជាតិនិងអន្តរជាតិ។ នៅតាមប្រាសាទនិងវត្ថុបុរាណនានាក៏មានចារពីប្រវត្តិនៃបុណ្យអុំទូកនេះដែរ។​​
តាមសៀវភៅជ័យវរ្ម័នទី៧បានសរសេរថានៅសម័យអង្គរកម្ពុជាមានការរីកចម្រើនខ្លាំងហើយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧បានប្រើប្រាស់កងទ័ពជើងទឹកដែលមានទូកធ្វើជាមធ្យោបាយយាន្តជំនិះសម្រាប់ច្បាំងជាមួយសត្រូវ។​ នៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទបាយ័ននិង​ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារក៏មានឆ្លាក់ពីសកម្មភាពព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ដឹកនាំទ័ពជើងទឹកច្បាំងជាមួយសត្រូវ។​
សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរលោក វង់ សុធារ៉ា មានប្រសាសន៍ថាបើផ្អែកលើភស្តុតាងប្រវត្តិសាស្ត្រនិង​ភូមិសាស្ត្រលោកថា នៅសម័យអង្គរកម្ពុជាស្ទាត់ជំនាញក្នុងការប្រើប្រាស់ទូក។ លោកនិយាយថា៖ “បើតាមចម្លាក់តាមអីនៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទ​បង្ហាញពីចម្បាំងតាមរវាងទ័ពខ្មែរ ទ័ពចាម ទ័ពអីហ្នឹងខ្មែរគឺមានប្រពៃណីការប្រើប្រាស់ទូកប្រើប្រាស់នាវាចរសម្រប់ធ្វើចម្បាំង​ផងសម្រាប់ធ្វើគមនាគមន៍ពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយជាពិសេសផ្នែកពាណិជ្ជកម្មហ្នឹងមានតាំងពីយូរណាស់មកហើយ”។​
ឯកសារល្បែងប្រណាំងទូករបស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់និពន្ធដោយលោក ថាច់ ប៉ែន បែងចែកទូកតំណាងឲ្យកងទ័ព៣ប្រភេទគឺទី១ហៅទ័ពស្រួចហាត់ច្បាំងនិងទូកអុំដែលមានទ្រង់ទ្រាយដូចទូកប្រណាំងសព្វថ្ងៃ ក្រុមទី២ហៅទ័ពជំនួយហាត់ច្បាំងនិងទូកចែវដែលមានទ្រង់ទ្រាយដូចទូកប្រណាំងសព្វថ្ងៃ និងក្រុមទី៣ហៅទ័ពបាសាក់គឺទូកធំមានដំបូលមានចែវមានក្តោងទ្រង់ទ្រាយដូចជាទូកបាសាក់ហៅទូកប៉ុកចាយជាទូកសម្រាប់ផ្ទុកស្បៀងអាហារ។​
លោក វង់ សុធារ៉ា ឲ្យទៀតថាឯកសារចិន​ក៏បានកត់ត្រាពីប្រវត្តិអុំទូករបស់ខ្មែរដែរ។​ លោកបន្តថា៖ “ដូចតាំងពីជំនាន់ តាំងថៃ និង ជូយីង គាត់បាននិយាយពីរឿងស្តេចខ្មែរវាតទីទឹកដីស្តេចអង្គហ្នឹងគាត់បានវាតទីដឹកដីឲ្យអាណាចក្រហ៊្វូណនហើយគាត់ច្បាំងនៅហ្នឹងសមរភូមិទៀតផង ហេតុដូចនេះប្រពៃណីនៃការប្រើប្រាស់ទូកសម្រាប់ធ្វើចម្បាំងរបស់ខ្មែរវាមានយូរជាងជំនាន់​អង្គរទៅទៀត”។
មានការបកស្រាយនៅតាមឯកសារផ្សេងៗទៀតបាន​ភា្ជ​ប់​ប្រពៃណី​បុណ្យអុំទូក​​នេះទៅនឹង​ប្រវត្តិ​ព្រះ​ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់ដោយបាន​លើកឡើងថាការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​នេះគឺ​ដើម្បី​រំលឹកគុណ​ម៉ែគង្គានិង​ម៉ែធរណីដែល​បានផ្ដល់​ដីនិងមច្ឆាសម្រាប់បង្កបង្កើនទ្រទ្រង់ជីវភាព​រស់នៅ​។
ពិធីបុណ្យនេះគេតែងប្រារព្ធធ្វើ៣ថ្ងៃគឺថ្ងៃ១៤កើត ១៥កើត និងថ្ងៃ១រោជ ខែកត្តិកគឺធ្វើនៅតាមដងទន្លេសាបមុខព្រះបរមរាជវាំង។ បច្ចុប្បន្នការប្រណាំងទូកក៏មានរៀបចំឡើងនៅតាមខេត្តមួយចំនួនដែលមានបឹង ស្ទឹង ឬទន្លេធំៗដែរដូចជានៅសៀមរាប ស្វាយរៀង បាត់ដំបង និង ខេត្តកណ្តាលជាដើម​។​